ХХ ғасырдың басында Алаш зиялы-лары елінің, халқының болашағы жо-лында саяси күрес додасына түсті. Елі-міздің мемлекеттілігі туралы мәселе көтерді және сол тәуелсіздік жолында тағдырларын тәлкек етіп, бастарын құрбандыққа тікті. Бүгінгі тәуелсіздігі-міздің іргетасы, бастауы – осы Алаш арыстары: Әлихан Бөкейханұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Жаһанша Досмұхамед-ұлы, Халел Досмұхамедұлы, Міржақып Дулатұлы, Мағжан Жұмабайұлы және биылғы мерейтойы тойланып жатқан, біздің жерлесіміз – Нұғман Сарбөпин.
Нұғман Сарбөпин 1890 жылы Орал облысы Ілбішін уезі Соналы болысын-да дүниеге келген. Алаш қозғалысына қатысушы. Қазақтың арнаулы білім алған алғашқы әскери мамандарының бірі. Тегі – он екі ата Байұлына жататын алаша руының Кенжеғара бөлімі. Оның әкесі – Жайық сырты қазақтары тари-хында өзіндік орны бар, Соналы болы-сының ұзақ жыл аға сұлтаны, управи-телі болған, ұрпақтарына мирасқорлық жолмен берілетін дворянин атағын қа-зақтан алғаш алғандардың бірі – Мұха-меджан. Өз әулетінен шыққандардың Санкт-Петербург, Мәскеу әскери жоға-ры оқу орындарына түсуіне патша үкі-метінің ресми рұқсатын алған.
Мұхамеджан немере інісі, кейін патша армиясының полковнигі шенін алған Сабыр Сарғожиннен кейін ұлы Нұғманды Санкт-Петербургтегі Алек-сандр кавалерия училищесіне оқуға тү-сіреді. Арғы атасы Исатай-Махамбет көтерілісі тарихынан мәлім старшина Сарбөпенің атына жазылған Нұғман 1910 жылы училищені бітірген соң Ре-сей-Қытай шекарасында тұрған 553-ін-ші жаяу әскер полкына қызметке жібе-ріледі.
1914-1917 жылдары бірінші дүние-жүзілік соғысқа қатысады. Ол 553-інші полк құрамында мұсылмандардан құ-ралған жеке ротаны басқарады. Бірін-ші дүниежүзілік соғысты штабскапитан шенінде аяқтап, Батыс майданнан Мәскеуге келеді. Мәскеу қаласындағы саяси жағдайды, халық наразылығын өз көзімен көреді. Мәскеу қаласында Уақытша үкімет органы жанынан құ-рылған мұсылман комиссиясына қыз-метке тұру жөнінде ұсыныс алады. Бірақ ол бұл ұсынысты қабыл алмай, 1917 жылы жаз айында Орынбор қала-сына келеді. Осы қалада А. Кенжинмен, Н. Төреғұловпен, Т. Жаманмұрынов-пен, Ж. Сейдалинмен, М. Есболатов-тардың ұйытқы болуымен ашылған «Еркін дала» ұйымына Ж. Жәнібеков, Т. Тұрмағанбетов, С. Кәдірбаев қа-тарлы жастармен және Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов секілді қайраткерлермен бірге мүше болып кіреді.
«Еркін дала» бағдарламасына сәй-кес мәдени-ағарту жұмыстарымен, мектеп, баспасөз органдарын ашу, оқу құралдарын шығару, драмалық үйір-мелер құру, шәкірттерге жәрдем беру ісімен шұғылданады.
1918 жылдың басында Ә. Жангел-диннің, Н. Төреғұловтың Орынборда орнаған Кеңес өкіметіне қызмет ету жөніндегі ұсынысын қабылдамай, Оралдағы Алаш қозғалысына қосылу ниетімен жолға шығады. Жолшыбай Елек қаласы большевиктер қолына көш-кендіктен Орынбор маңындағы 1-інші Бөрте болысының 3-інші ауылында амалсыз кідіреді. Осы жерде оны орын-борлық казак-орыс Н. Каширин отря-дының бір бөлігі «Орал казактарымыз» деп алдаусыратып ұстап алып, азап-тап-қорлап өлтіреді. Оның денесі осы 3-інші ауыл маңында жерленген. Со-ңында зайыбы Зинаятта Рамазанова және қызы қалды (Олардың тағдыры әзірше белгісіз).
Бүгінгі күнде еліміз – тәуелсіз мем-лекет, халқымыз білімді, енді біз бір-лікті күшейтіп, білімімізді шыңдап, ілгері дамуымыз қажет. Осы жолда өткен та-рихымызды түгендеп, арыстарымыздың өмірдеректерін болашақ ұрпаққа жет-кізе білуіміз қажет. Нұғман Сарбөпин – жалындаған жастық шағында Алаштың ақ жолына түсіп, елінің болашағы үшін күресуді мақсат еткен біздің жерлесі-міз. Бірақ оның асыл арманы жауыз-дықпен тапталды. Дейтұрғанмен, біз Алаш қайраткерлерінің тәлкекке түскен тағдыр-тарихын оқып-үйреніп, жады-мызда сақтауға тиіспіз. Биыл Нұғман Сарбөпиннің 125 жылдық мерейтойы болғандықтан, оқырман қауымға оның өмірдерегін ұсынып отырмыз.