– Мұнайдар аға, «Махамбет-тер тірі екен!..» атты деректі фильмі-ңіздің тұсаукесерін алдымен Астана-да жасауыңыздың мәнісі неде?
– Фильмді Астанада алғаш көр-сетудегі негізгі мақсатым – еліміздің жүрегі болып саналатын Астана жұрт-шылығына, ондағы зиялы қауымға азаттық жолындағы күрес жайлы жеткізу. Өйткені қыркүйек оқиғасы-нан Орал халқы азды-көпті хабардар ғой. Ал Арқадағы үш жүздің баласы жиылған жердің халқы бұдан мүлдем бейхабар. Сол себепті ондағы басты-басты деген БАҚ өкілдерін де шақыр-тып, Ұлттық академиялық кітапхана-да тұсаукесерін жасадық. Ол мейлін-ше сәтті өтті. «Хабар» және «Қазақстан» телеарнасынан, ғалам-тор жүйесі мен баспасөз беттерінен бірден жарық көрді.
– Бүгінгі таңда фильмнің наси-хаты қалай жүріп жатыр? Алдыңғы толқын ағалар мен белгілі тарихшы-ғалымдардың жаңа фильмге қатысты ой-пікірі қандай болды?
– «Махамбеттер тірі екен!..» фильмі ғаламтор жүйесі арқылы біраз көрерменін тапты, тауып та жатыр. Ал Орал қаласында облыстық музей-де және бірқатар жоғары оқу орында-рында көрсетілді (БҚМУ, Гуманитар-лық академия) Алдағы күндері аудан-дарда да көрсету ойымда бар. Фильмді мектептерде де көрсетіп жатсақ, өскелең ұрпақ ұтпаса, ұтыл-майды деп білемін. Себебі аталған оқиға туралы осыған шейін 8-сынып-тың тарихында болған еді. Кейін ол оқулықтан алынып тасталды. Түсінік-сіз. Міне, осы сияқты өткенге топырақ шашқандай қылықтар мені осы тақы-рыпқа тас-түйін дайындады. Деректі фильм тек қана ерік-жігеріміздің, қа-зақтың тарихы ұмыт қалмасын деген сезімнің күшімен дайындалды. Ақын-жазушылардың, жалпы өнер адамда-ры мен қоғамның бүкіл мүшесінің ел-жұрт үшін істеген еңбегі еленгені аб-зал. Бұл арада мен марапат, атақ мә-селесін тіпті ауызға алып отырғаным жоқ. Айтпағым, мұндай еңбек сарға-йып кетпеуі керек. Ұлтқа, рухқа қыз-мет көрсетуі қажет. Керегі сол. Жал-пы, фильм жайлы қазақ және орыс тіліндегі газеттер жарыса жазып, на-сихаттауға өз үлесін қосуда. Бәріне рақмет.
Жазушы Әкім Тарази сынды адамдар елдің батыс аумағында бол-ған мұндай оқиғаны бейнетаспаға түсіріп, жұртшылыққа ұсынғанымыз-ды өте дұрыс мәселе, бізге ақиқат қа-шанда керек деп баға беріп, пікірін білдірді. Шынтуайтында, 1991 жыл-дың қыркүйек айының бел ортасын-да Оралда болған оқиға 1986 жылғы Алматыдағы «желтоқсанның» заңды жалғасы еді...
– Аталмыш фильмге арқау болған тарихтағы Орал қыркүйек оқиғасының нақты жетістігін қыс-қаша қалай түйіндеген болар едіңіз?
– Бұл, негізі, біраз әңгіме. Сырт көз БҚО-ның мұнайлы даласына май-шелпек деп қарауын доғарды. Қыркүйек көтерілісі жаукөздерді ойлантты, сескентті. Бұл жерде Сырым, Исатай, Махамбет батырлар-дың қанынан тараған қайсар қазақ-тың тұрып жатқанын, жерге ие болып қалғанын ұқты, айылдарын жиды. Бұл анық. Әрі орыс-казакпен тамыры-мызды беркітті. Бұл да анық. Мінез көрсетпесең, билейді, мінезіңді білді-ріп қойсаң, көршің сені сыйлайды. Ежелгі қағида. Бұл оқиғаның айтусыз сабағы сол. Және елдің батыс қақпа-сын бермедік, өзге облыстарымызға төнер қауіп-қатердің алдын алдық. Елбасына мықтап қолдау көрсеттік. Егер қыркүйекте біз бас бұғып қалған болсақ, бүгінгі тәуелсіздігімізге көрші өңірден көз сүзіп, қызығып қана оты-рар ма едік, кім білген. Тәңір жарыл-қады, тектілік таныттық, тәуелсіздікке елді жетеледік, тура тоқсан күннен кейін Қазақстан әлемге өзінің азат ел екенін жариялады! Қыркүйек оқиға-сы елге рух берді. Бұл тарихты ұмыт-сақ, тарихтың киесі атады...
– Әңгімеңізге рақмет, Мұнайдар аға! «Махамбеттер тірі екен!..» фильмін қайдан көруге болады?
– Ол оңай. Ғаламтор желісіндегі www.baq.kz сайтына кіріп, мына сіл-темені ашсаңыз болды. http://baq.kz/kk/news/32859